اجزای تشکیل دهندۀ چراغ

۱- اجزای انعکاس دهنده (Reflective Materials)

۲- اجزای عبور دهنده

اجزای انعکاس دهنده برای دو منظور مورد استفاده قرار می گیرند:

هدایت نور در جهت معین

رفلکتورهایی که در چراغ مورد استفاده قرار می گیرند، قابلیت هدایت نور را در راستا و جهت معینی دارند. با توجه به نوع لامپ و نوع کاربری مورد انتظار از چراغ شکل رفلکتورها به گونه ای طراحی می شوند که نور در راستای معینی هدایت شود.

پخش نور در جهت های مختلف برای کاهش خیرگی

برای کاهش خیرگی مستقیم، ناشی از درخشندگی زیاد لامپ ها، مواد رفلکتور دار به گونه ای مورد استفاده قرار می گیرند که نور را در جهات متفاوتی منعکس کنند.

در این صورت شبکه هایی که به آنها لوور (Louver) می گویند در ساختمان چراغ نصب می شوند که نور را در جهات مختلف منعکس کرده باعث کاهش میزان خیرگی می شوند.

مواد عبور دهنده در اغلب موارد زمانی مورد استفاده قرار می گیرند که قرار است چراغ به صورت کاملاً بسته (Enclosed Luminaire) باشد. این گونه مواد نوعی شکست در مسیر لامپ ایجاد می کنند که براساس آن پخش نور چراغ تعیین می شود.

دسته بندی چراغ ها بر اساس نوع لامپ آن ها
چراغ ها انواع متنوعی دارند و بر اساس نوع لامپ به دو گروه اصلی نقطه ای و خطی تقسیم بندی می شوند. چراغ های خطی برای استفاده از لامپ فلورسنت و چراغ های نقطه ای برای استفاده از لامپ های التهابی، گازی جیوه ای و سدیمی و متال هالید طراحی شده اند.

در منابع نقطه ای، در حالت عادی به ازای هر استرادیان فقط ان کل شار نوری به هر طرف می تابد و مابقی در جهاتی تابش می شود که الزاماً مورد استفاده برای سطح مورد نظر نیست. حال فرض کنید که در پشت این لامپ نقطه ای یک منعکس کننده کامل تخت قرار گیرد.

انتظار می رود که این منعکس کننده در این حالت خود به عنوان یک منبع ثانویه عمل کند، لذا شار نوری (یا به عبارت بهتر چگالی نور) محدود شده در این حالت که در یک نیم کره تابش می شود، دو برابر می گردد. همچنین اگر منبع فوق بین دو سطح منعکس کننده قرار گیرد انتشار نور در یک چهارم کره و اگر بین سه سطح قرار گیرد انتشار نور در یک هشتم کره متمرکز خواهد شد.

سطوح محدود کننده در پشت منبع اغلب دارای انعکاس کامل نیستند و خود بخشی از تابش نور را جذب می کنند. در هر حال استفاده از قاب های منعکس کننده متداول است و در هدایت روشنایی منابع و بالا بردن بهره نوری آنها مؤثر است.

خصوصیات سطوح محدود کننده و ضریب انعکاس آنها نقش اصلی را در تعیین ضریب بهره از روشنایی چراغ ایفا می کند. ضریب بهره روشنایی، بیان کننده نسبت شار نورانی مورد استفاده چراغ به کل شار نورانی تولید شده آن است.

به همین ترتیب خصوصیات انعکاسی سطوح بنا و فاصله مؤثر (یا ارتفاع قرار گیری) چراغ از سطح مورد نظر نیز از عوامل مهم در تعیین ضریب بهره نهایی آن است. این موضوع در طراحی روشنایی حائز اهمیت است.

برای بیان چگونگی تابش نور در اطراف چراغ، از منحنی قطبی توزیع روشنایی استفاده می شود. منحنی قطبی چراغ می تواند به صورت برش قائم یا افقی باشد و یا به صورت مخروطی نشان داده شود. منحنی قطبی هم بیان کننده پهنای تابش نور و نقش محدود کننده است و هم در زوایا و فواصل مختلف از دهانه چراغ، مقادیر تابش را بیان می کند.

مقادیر تابش با واحد لوکس یا کاندل به ازای ۱۰۰۰ لومن روی خطوط منحنی قطبی درج می گردد. شکل زیر نمونه ای از منحنی قطبی چراغ را در زوایای افقی و عمودی نشان می دهد.

برای تعیین توان نوری ساطع شده از هر چراغ روش استاندارد وجود دارد که سازندگان موظف هستند، بر اساس آن مشخصات فنی چراغ خود را تعیین و به همراه آن به مصرف کننده ارائه نمایند. به طور ساده برای منابع نقطه ای روشی پیشنهاد گردیده است که در آن برای ۹۰ درجه از یک نیم صفحه قائم، در جهت تقارن منحنی پخش نور چراغ ضرایبی تعیین شده است که با اندازه گیری شدت روشنایی در فاصله معین از آن، در گام های ۱۰ درجه ای انجام و به کاندلا تبدیل می گردد.

در مرحله بعدی با ضرب مقادیر اندازه گیری شده در ضرایب زاویه متناظر، می توان حاصل جمع آنها را در دو ضرب نمود و به عنوان توان نوری کل چراغ منظور نمود. برای سایر فواصل (یا ارتفاعات نصب) باید مجددا اندازه گیری شود. معمولاً سازندگان بر اساس ارتفاع طراحی متداول این جداول را تنظیم نموده و برای سایر فواصل، ضریب تصحیح اعلام می نمایند.

انواع چراغ بر اساس منحنی تابش نور
چراغ ها را از نظر وسعت محدوده تابش در دهانه، به طورکلی به سه گروه تقسیم نموده اند:

انواع چراغ با منحنی قطبی محدود (برشی)
در این گروه دانسیته تابش نور در زاویه ۸۰ درجه از خط ندیر (مرکزی) عمود بر دهانه چراغ، از cd۱۰۰ به ازای lm۱۰۰۰ شار نوری لامپ کمتر است و در زوایه بعد از ۹۰ درجه از cd ۲۵ به ازای هر lm ۱۰۰۰ بیشتر نیست. به بیان دیگر بیشترین دانسیته شار نوری در زاویه کمتر از ۸۰ درجه و منحنی قطبی تابش نور در جهت قائم در زیر چراغ باریک است.